Türkiye 31 Mart 2024’te gerçekleştirilecek yerel seçimlere hazırlanırken, 2023
Cumhurbaşkanı ve Milletvekili Seçimleri gündemine ilişkin “sahte haber
karnesi” yayımlandı. Yapılan analizlerde, 2023 seçim gündeminin de, önceki
seçimlerde tekrar eden yanıltıcı bilgi örüntüleriyle ortaklık gösterdiği tespit edildi.
Türkiye, mayıs ayında 2023 Cumhurbaşkanı ve Milletvekili Seçimleri’ni geride bıraktı. Mahalli
idareler seçimi ise Resmi Gazete’de 1 Ekim’de yayımlanan Yüksek Seçim Kurulu kararına göre,
2024 yılının mart ayının son pazar günü olan 31 Mart’ta yapılacak. Seçim yeniden ülke gündemine
girerken, doğrulama platformu Teyit, “Sahte Haber Karnesi: 2023 Cumhurbaşkanı ve Milletvekili
Seçimleri” raporunu yayımladı. Rapor kapsamında, siyasetçi demeçlerinin incelenmesini de
kapsayacak şekilde, 1 Ocak – 31 Mayıs 2023 tarihleri arasında seçim gündemine ilişkin
yayımlanan ve paylaşılan yanıltıcı içeriklere dair 201 analiz hazırlandı.
Siyasetçi demeçlerinde çarpıtma ve abartma öne çıktı.
Seçim, deprem, afet, siyasi olaylar ve pandemi gibi kriz dönemlerinde aktif olarak görev alan ve
internette yayılan yanlış bilginin önüne geçmek için çalışan doğrulama platformunun
gerçekleştirdiği analizlerin 50’si, siyasetçi demeçlerine odaklandı. Demeç Kontrolü olarak
adlandırılan bu analiz sürecinde incelenen 50 demeçte öne çıkan yanlış bilgi türleri, 21 ile
çarpıtma, 11 ile abartma oldu. Demeç Kontrolü çalışmalarında siyasetçilerin çoğunlukla çarpıtma,
abartma ve “doğru, ama…” türünden demeçler verdiği görüldü. Kalan 151 analizde ise sosyal
medyada dolaşan iddialar incelendi. Bu analizlerde, öne çıkan ilk iki yanlış bilgi türü, 49 hatalı
ilişkilendirme, 46 manipülasyon oldu. Hatalı ilişkilendirme ve manipülasyonun yanı sıra çarpıtma da
2023 seçim döneminde en yaygın yanıltıcı bilgi türleri arasında yer aldı.
Konuyla ilgili değerlendirmelerini paylaşan Teyit İletişim Sorumlusu Mahmut Tezcan, “Raporda yer
verdiğimiz analizler, seçim döneminde karşımıza çıkan yanıltıcı bilgi türlerinin önceki seçimlerle
büyük ölçüde benzerlik gösterdiğini ortaya koydu. Benzer örüntülerin 2024 yerel seçimlerine giden
süreçte de karşımıza çıkabileceğinin bilincinde olmalıyız” dedi.
“Yanıltıcı iddialar gerçeklik algısını şekillendirme amacıyla kullanıldı”
Raporda, yapay zeka uygulamalarının deepfake videolar üretme potansiyeline ilişkin
değerlendirmelere de yer verildi. Bu durumu endişe verici bulduklarını söyleyen Mahmut Tezcan,
“Kampanyalar sırasında basit araçlarla üretilen ve gerçek olup olmadığı daha kolay anlaşılan
‘cheapfake’ içerikler daha yaygın olarak görüldü. Özellikle ulusal güvenlikle ilgili yanıltıcı içerikler ve
siyasetçi demeçleri büyük etki yarattı. Bu dönemde mülteciler, sığınmacılar ve LGBTİ+ topluluğu
gibi gruplar yanlış bilgi akışının hedefleri arasında yer aldı ve bu durum da toplumsal kutuplaşmayı
daha da derinleştirdi. Seçim döneminde tekrarlanan yanıltıcı iddiaların vatandaşların gerçeklik
algısını şekillendirme amacı güttüğünü ve bu süreçte kitle iletişim araçlarının rolünün oldukça
belirginleştiğini söyleyebiliriz” dedi.
“Önümüzdeki seçimlere hazırız”
Teyit’in sosyal medya hesaplarına erişimin, seçimlerin gerçekleştirildiği mayıs ayı boyunca 92
milyona ulaştığını kaydeden Mahmut Tezcan, Sahte Haber Karnesi: 2023 Cumhurbaşkanı ve
Milletvekilleri Seçimi Raporu’nun internet sitelerinden ücretsiz indirilebildiğini vurgulayarak,
değerlendirmelerini şu ifadelerle sonlandırdı:
“Teyit’in sosyal medya hesaplarında etkileşim, Mayıs 2023’te bir önceki aya göre iki kat artarak 4,1
milyona ulaştı. Kriz dönemlerinde yanlış bilginin önüne geçmek için çalışan Teyit olarak
önümüzdeki seçimlere de hazırız. Gelecek seçimlerde de seçmenlerin yankı fanuslarından çıkarak
özgürleşmeleri için onları güçlendirmeye çalışıyoruz. Siyasetçileri hakikate davet etmenin ve
siyaseti daha objektif bir zemine çekmenin demokrasiyi güçlendirmek için olmazsa olmazlardan
olduğuna inanıyoruz. Teyit olarak eleştirel düşüncenin bilgi ekosisteminin ortak değeri olacağı bir
dünya için çalışmaya devam ediyoruz.”
